Edebî Sanatlar
Lafızla
(sözle) İlgili Söz Sanatı
İade (Geri Çevirme)
İade (Sözcük anlamı) : Geri gönderme, geri çevirme
Bir şiirin her
beytinin son sözcüğünü sonraki beytin ilk sözcüğü olarak kullanma sanatına iade
denir.
Başka bir tanım:
Edebiyat terimi olarak iade nedir?
Bir mısra veya beytin son kelimesiyle bir sonraki mısra ya
da beyti başlatma sanatı. Muallim Naci, iade sanatı ustaca yapılmazsa,
münasebetsiz tekrarların okuyana sıkıntı vereceğini, yani sözün hoşa
gitmeyeceğini söyler. Divan şiirinde fazlaca kullanılmayan bu edebî sanatın en
güzel örneği Fuzulî’nin ... gazelinde görülür.
Kaynak:Prof.Dr.Turan Karataş / Edebiyat Terimleri Sözlüğü
İade Sanatına Örnekler:
Ey güzellik göğünün mâh-ı
münevver kameri
Şâd kıl gönlümü gün gibi tulû et
seherî
Seherî aşk ile
meydâna girip seyr edeyim
Ola ki peyk-i sabâdan ere yârin haberi
Haberi olsa anın
yoluna cân verdiğime
Bana rahm eyleyüben eyleye idi
nazarı
Zâtî
Beyitlerde de görüldüğü gibi ik beytin son kelimesi olan
“seherî” sözcüğü, ikinci beytin ilk sözcüğü olarak kullanılmış; yine ikinci
beytin son sözcüğü olan “haberi” sözcüğü de üçüncü beytin ilk sözcüğü olarak
kullanılmıştır.
Yeşil durur bir boşlukta, bir uykuda
Bir uykuda dal
yürür
Fazıl Hüsnü Dağlarca
(Yukarıdaki parçada ilk dizenin son sözü olan “bir uyku¬da”,
ikinci dizenin ilk sözü olmuştur.)
Kuşlar gelir konar pencereme
Penceremden kuşlar
uçar gider
Cahit Sıtkı Tarancı
*
İâde
Şiirde, her beytin son sözcüğünü kendisinden sonraki beytin
ilk sözcüğü olarak kullanmaktır
(bkz. Saraç, 2001:237). İâde sanatında beyit seviyesini aşan
tekrarlar, şiirin tamamını
anlam ve ses bakımından destekleyen organik bir bağ
fonksiyonu üstlenmektedir.
……………..…………………………….…
……………………………………X……...
……X………………………………….……
……………………………………Y……...
……Y………………………………….……
……………………………………Z……...
Ey vücûd-ı kâmilün esrâr-ı
hikmet masdarı
Masdarı zâtun olan eşyâ sıfâtun mazharı
Mazharı her hikmetün sensin ki
kilk-i kudretün
Safha-i eflâke nakş itmiş
hutût-ı ahteri
Ahteri mes'ûd olan oldur ki tab'-i pâk ilen
Kâbili feyz ola lutfundan
safâ-yi cevheri
(Fuzûlî G.268-1/2/3)
İâde sanatının diğer bir çeşidi de “mukaddem ü muahhar”
adıyla bilinir. Bu tür yinelemelerde,tekrarlanan kelime ile redif aynı olduğu
için anlam ve ses vurgusu sağlanır (bkz. Dilçin,1995:486-487).
……X………………………………….……
……………………………………X……...
Seni aġyâr ile gören âşık
Nice sabr eylesin cefâna senün
(Nef‟i G.68/2)
Ölüm işi Hak işidür andan kim incinür
Yâri Necâtî gayr ile görmekdürür
ölüm
(Necâtî G.360/7)
http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20%20EDEBIYATI/bahir_selcuk_divan_siiri_ahenk.pdf
=============
Kaynaklar:
http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20%20EDEBIYATI/bahir_selcuk
http://www.samanyoluhaber.com/bilgi/soru/Edebiyatta-Iade-Nedir-_1383/
http://www.edebiyatogretmeni.info/iade-sanati.htm
http://www.edebiyatogretmeni.org/iade-geri-cevirme/